Τα Λατινικά είναι για πολλούς μια «νεκρή» γλώσσα, όμως αποτελούν την απαρχή για πολλές γλώσσες τις οποίες μιλάμε στη σύγχρονη εποχή.

Όσοι πιστεύουν ότι αυτή η γλώσσα έχει πεθάνει, αξίζει να διαβάσουν τα παρακάτω για να καταλάβουν ότι μια γλώσσα είναι ζωντανή όχι μόνο όταν μιλιέται με τη συμβατική έννοια, αλλά ακόμα και όταν φράσεις της αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της προφορικής αλλά και γραπτής έκφρασής μας.

A

a bene placito: για ευχαρίστηση

ab initio: εξαρχής

ab ovo: από το αβγό (μεταφορικά: εξαρχής)

absum: παρών

ab urbe condita: από κτίσεως πόλεως (δηλ. Ρώμης), από τότε που ιδρύθηκε η Ρώμη (φράση με την οποία Λατίνοι συγγραφείς χρονολογούσαν τα γεγονότα)

a capella: χωρίς συνοδεία οργάνων (για εκτέλεση μουσικού έργου)

a capite ad calcem: από την κορφή ως τα νύχια

a contrario: απεναντίας, από την άλλη πλευρά

ad absurdum: είς άτοπον (ενν. απαγωγή), σε παραλογισμό

ad calendas graecas: στις ελληνικές καλένδες, δηλαδή ποτέ

addenda: προσθετέα, προσθήκες (στο τέλος του βιβλίου)

ad finem: μέχρι τέλους

ad gloriam: προς δόξαν

ad hoc: επί τούτου, γι' αυτό το σκοπό

ad honores: τιμητικώς

ad infinitum: επ' άπειρον

ad libitum: κατά βούληση

ad litteram: κατά γράμμα

ad nauseum: μέχρι αηδίας

ad rem: επί του θέματος, επί του προκειμένου, επί της ουσίας

ad unum: μέχρι ενός

ad usum: ως είθισται

ad valorem: επί της αξίας (για φόρους, δασμούς κ.λπ.)

ad vitam: για τη ζωή

adsum: απών

advocatus diaboli: ο δικηγόρος του διαβόλου

alea jacta est: ο κύβος ερρίφθη

altera pars: η άλλη πλευρά

alter ego: το άλλο εγώ, ο  άλλος μου εαυτός

amantes amentes: οι ερωτευμένοι,τρελοί

annus bisextus: δίσεκτο έτος

annus horriblis: τρομερός χρόνος

annus mirabilis: θαυμαστό έτος

ante bellum: προπολεμικά

ante Christum: προ Χριστού

ante portas: προ των πυλών

appendix: παράρτημα

a posse ad esse: από τη δυνατότητα στην πραγματικότητα

a posteriori: εκ των υστέρων

a priori: εκ των προτέρων

arcana imperii: μυστικά του κράτους

arguendo: χάριν επιχειρηματολογίας

ars gratia artis: η τέχνη για την τέχνη

ars longa, vita brevis: η τέχνη μακρά, ο βίος βραχύς

aude sapere: να τολμήσεις να γνωρίζεις

auditur et altera pars: ας ακουστεί και η άλλη πλευρά

aurea mediocritas: χρυσή μετριότητα

aurora borealis: βορείο σέλας

aut caesar aut nihil: ή Καίσαρας ή τίποτα

aut vincere aut mori: νίκη ή θάνατος

auxilio ab alto: με άνωθεν βοήθεια

ave Caesar, morituri te salutant: χαίρε Καίσαρ, οι μελλοθάνατοι σε χαιρετούν

B

bellum omium contra omnes: πόλεμος όλων εναντίον όλων 

 

bene meritus: το αξίζει

 

bona fide: καλή τη πίστει

C

carpe diem: άδραξε την ημέρα· πρέπει να επωφελείται κανείς από κάθε ημέρα της ζωή του, επειδή το μέλλον δεν μπορεί να προβλεφθεί.

 

caput mundi: η κεφαλή του κόσμου

 

casus belli: αιτία πολέμου

 

causa mortis: αιτία θανάτου

 

ceteris paribus: αν όλα τα άλλα είναι ίδια

 

citius, altius, fortius: ταχύτερα, υψηλότερα, δυνατότερα

 

cogito ergo sum: σκεφτομαι άρα υπαρχω

 

consensu omnium: κοινή συναινέσει

 

corpus: σώμα (συνήθως υλικού προς μελέτη ή ταξινόμηση)

 

corpus delicti: το σώμα του εγκλήματος

 

corrigenda: διορθωτέα (αβλεψίες που διορθώνονται σε πρόσθετη σελίδα στο τέλος του βιβλιου)

 

cui bono?: ποιός επωφελείται;(ποιός έχει κίνητρο;)

 

cum laude: μετά επαίνου

 

curriculum: πρόγραμμα σπουδών

 

curriculum vitae: βιογραφικό σημείωμα

D

de facto: εκ των πραγμάτων, στην πράξη

 

de gustibus et coloribus non disputandum: περι γεύσεως και χρωμάτων ουδείς λόγος· οι προσωπικές προτιμήσεις δεν συζητούνται.

 

de jure: δια νόμου

 

delirium tremens: τρομώδες παραλήρημα

 

de profundis: εκ βαθέων

 

de novo: εκ νέου

 

de proprio motu: αυθορμήτως

 

 

deo volente: θεού θέλοντος

 

deus ex machina: από μηχανής θεός

 

dies irae: ημέρα οργής (του Θεού)

 

 

dum spiro spero: όσο αναπνέω (ζώ), ελπίζω

 

do ut des: (σου) δίνω και (μου) δίνεις

 

dura lex sed lex: σκληρός νόμος αλλά νόμος 

E

e contrario: από αντίθετη άποψη

 

ecce homo: ιδού ο άνθρωπος 

erga omnes: έναντι όλων

 

errare humanum est: το να πλανάσαι είναι ανθρώπινο

 

ex abrupto: χωρίς προετοιμασία, πρόχειρα, αιφνιδιαστικά

 

ex abundandi: ως εκ του περισσού

 

ex animo: από καρδιάς, ειλικρινά

 

ex cathedra: από καθέδρας, ως αυθεντία

 

ex nihilo nihil: εκ του μηδενός μηδέν· τίποτα δεν προκύπτει από το μηδέν

 

ex more: σύμφωνα με το έθιμο

 

ex opere operato: από δουλειά που έχει γίνει, από τα πεπραγμένα

 

ex post facto: εκ των υστέρων

ex silentio: λόγω σιωπής (λόγω μη αντίθετης επιχειρηματολογίας)

 

ex tempore: παρορμητικά, πρόχειρα

 

exampli gratia: παραδείγματος χάριν

F

fac simile: κάνε κάτι παρόμοιο

 

G

genius loci: το πνέυμα του τόπου

 

gens togata: το γένος με την τήβεννο

grosso modo: με αδρό τρόπο, εν γένει, χοντρικά, πρόχειρα

H

habeas corpus: να κατέχεις το σώμα σου· νόμος που θεσπίστηκε το 1679 στην Αγγλία και είναι ο πρώτος που προσέφερε προστασία στον πολίτη από αδικαιολόγητη κράτηση

 

habebus papam!: έχουμε Πάπα! (στην αναγγελία εκλογής Πάπα)

 

hic et nunc: εδώ και τώρα, αμέσως

 

homo homini lupus: ο άνθρωπος είναι για τον άνθρωπο λύκος· δηλώνει ότι ο άνθρωπος συναντά παντού ανταγωνιστές

 

homo universalis: άνθρωπος με γενικά ενδιαφέροντα και πολλές γνώσεις, ο αναγεννησιακός άνθρωπος

I  

ibidem: στο ίδιο σημείο, για παραπομπή στο ίδιο έργο ή στον ίδιο συγγραφέα

in absentia: εν τη απουσία

 

in abstracto: θεωρητικά, αφηρημένα

 

in actu: στην πράξη

 

in aeternum: στην αιωνιότητα

 

in camera: στο δωμάτιο, ιδιαιτέρως, κατ' ιδίαν

 

in concreto: συγκεκριμένα

 

in casu: σε περίπτωση

in libris libertas: στα βιβλία ελευθερία

 

in limine: στο κατώφλι, στην αρχή

 

in loco: στο κατάλληλο σημείο

 

in media res: στη μέση των πραγμάτων

 

in memoriam: εις μνήμην

 

in nomini patris et filii et spiritus santi: εις το όνομα του Πατρός και του

Υιού και του Αγίου Πνεύματος

in perpetuum: εις το διηνεκές, για πάντα

 

in posterum: μέχρι την επομένη

 

in principio: επί της αρχής

in situ: επί τόπου, στην αρχική θέση

 

in vino veritas: στο κρασί η αλήθεια

 

in vitro: μέσα στο γυαλί, δηλαδή στο εργαστήριο ή σε δοκιμαστικό σωλήνα για πειράματα

 

in vivo: εν ζωή, δηλαδή για πειράματα σε ζωντανό οργανισμό ή σε πραγματικές συνθήκες

 

incognito: κρυφά, μυστικά, καμουφλαρισμένα

intra muros: εντός των τειχών

 

ipso facto: εκ του γεγονότος αυτού καθ' αυτό, εκ των πραγμάτων

 

ipso jure: αυτοδικαίως

L

lapsus calami: ολίσθημα της γραφίδας· για λάθος στο γραπτό λόγο

 

lapsus linguae: ολίσθημα της γλώσσας· για λάθος στον προφορικό λόγο

 

lapsus alumni: λάθος γενόμενο

 

lato sensu: υπό ευρεία έννοια

locus delicti: ο τόπος του εγκλήματος

 

locus standi: το μέρος που στέκεσαι

M

magna cum laude: με μεγάλο έπαινο

 

magnum opus: το μεγάλο έργο (της ζωής)

mare nostrum: η δική μας θάλασσα (ρωμαϊκή φράση για τη Μεσόγειο

Θάλασσα την περίοδο της Pax Romana)

 

maximus in minimis: τα μεγαλύτερα στα μικρότερα

 

mea culpa: δικό μου σφάλμα, δικό μου λάθος

 

mediocritas aurea: χρυσή μετριότητα

memorandum: υπόμνημα, μνημόνιο

 

mens rea: ένοχος νους

 

modificatis modificandis: έχοντας αλλάξει αυτά που μπορούσαν να αλλάξουν

 

modus vivendi: τρόπος διαβίωσης· (μτφ.) συμβιβασμός που συμβάλλει στην ομαλότητα, στην εξεύρεση λύσης

 

mutatis mutandis: τηρουμένων των αναλογιών

N

nemo malus felix: κανένας κακός δεν είναι ευτυχισμένος

 

nihil ad rem: δεν έχει να κάνει τίποτα με αυτό

 

nihil obstat: τίποτα δεν εμποδίζει

 

nolens volens: εκών, ακών· θέλοντας και μη

 

non serviam: δεν θα υπηρετήσω (ο διάβολος προς το Θεό)

 

novus ordo: νέα τάξη

nudum pactum: γυμνή συμφωνία (μτφ. ανεφάρμοστη συμφωνία, με όρους άνευ σημασίας)

numerus clausus: κλειστός, περιορισμένος αριθμός· για ολιγάριθμες ή απολύτως καθορισμένες θέσεις που επιδιώκονται από πολυάριθμους υποψηφίους

O

o tempora, o mores!: ω καιροί, ω ήθη! (Κικέρων)· αρνητικός σχολιασμός των επικρατούντων ηθών

 

occasione data: ευκαιρίας δοθείσης

 

Optimus Maximus: ο άριστος και ο μέγιστος (επίθετι του Δία)

 

Opus Dei: έργο Θεού

 

ora et labora: να ικετεύεις και να εργάζεσαι

P

pater familias: ο πατέρας της οικογένειας, ο οικογενειάρχης

 

per capita: κατά κεφαλήν

 

per diem: κάθε μέρα

 

persona non grata: ανεπιθύμητο πρόσωπο

post coitem: μετά τη συνουσία

 

post factum: μετά το γεγονός

prima facie: εκ πρώτης όψεως

 

prima vista: με πρώτη ματιά· (για εκτέλεση μουσικού ή θεατρικού έργου) χωρίς προετοιμασία

 

primum non nocere: καταρχήν μην κάνεις κακό (στον όρκο του

Ιπποκράτη)

 

primum vivere, deinde philosophari: πρώτα να ζεις, κατόπιν να φιλοσοφείς· δηλώνει ότι η επιβίωση προηγείται της φιλοσοφίας

pro bono: για το (κοινό) καλό

 

probatum est: είναι αποδεδειγμένο

 

Q

quo vadis?: πού πηγαίνεις;

 

quid pro quo: κάτι για κάτι (κάτι σε ανταπόδοση)

 

quite non movere: μην κινείς αυτά που ησυχάζουν

R

requiem: νεκρώσιμη ακολουθία

res gestae: τα πεπραγμένα

 

res publica: τα δημόσια πράγματα, η πολιτεία, τα δημόσια αγαθά

S

scripta manent, verba volant: τα γραπτά μένουν, τα λόγια πετούν

sensu lato: με την ευρεία έννοια

 

sensu stricto: με τη στενή έννοια

 

sexus infirma: το αδύναμο φύλο

 

sic erat in fatis: έτσι ήταν μοιραίο

 

sic et non: ναι και όχι

 

sic faciunt omnes: έτσι κάνουν οι άλλοι

 

sic vita est: έτσι είναι η ζωή

 

sine qua non: εκ των ων ουκ άνευ

 

sine nobilitatis: χωρίς ευγενική καταγωγή (προέλευση της λέξης "snob")

 

si vis pacem, para bellum: αν επιθυμείς ειρήνη, προετοίμαζε πόλεμο

 

sotto voce: με χαμηλή φωνή

 

status quo: η ισχύουσα κατάσταση σε πολιτικό, κοινωνικό ή οικονομικό επίπεδο

 

sub rosa: κάτω από το τριαντάφυλλο (μτφ. μυστικά, κρυφά)

 

sui generis: ιδιόρρυθμος, ιδιότροπος, ιδιόμορφος

 

summum bonum: το ύψιτο αγαθό

 

T

tabula rasa: άγραφη πινακίδα

 

terminus ante quem: χρονολογία (όριο) προ της οποίας (συνέβη κάτι)

 

terminus post quem: χρονολογία (όριο) μετά την οποία (συνέβη κάτι)

 

terra incognita: άγνωστη γη ή περιοχή· για να δηλωθεί πλήρης άγνοια ενός θέματος

 

terra nullius: γη κανενός, ακατοίκητο μέρος

 

time hominem unius libri: να φοβάσαι τον άνθρωπο του ενός βιβλίου· για ημιμαθείς

U

ubi supra: όπως ανωτέρω

 

ultra vires: εκτός δικαιοδοσίας

 

una voce: ομόφωνα

 

unum et idem: ένα και το αυτό

urbi et orbi: στην πόλη και στην οικουμένη, δηλαδή παντού

 

usus norma loquendi: η χρήση είναι ο κανόνας της ομιλίας (Οράτιος)· η χρήση ρυθμίζει τα θέματα της γλώσσας

 

ut dictum: όπως διατάχθηκε

V

vade in pace: ύπαγε εν ειρήνη (ρωμαϊκός αποχαιρετισμός)

 

vade mecum: πήγαινε μαζί μου· για εγχειρίδιο του οποίου η χρήση είναι απαραίτητη

 

vae victis!: ουαί τοις ηττημένοις· δηλώνει ότι ο ηττημένος είναι στην απόλυτη διάθεση του νικητή

 

veni, vidi, vici: ήλθα, είδα, νίκησα (Ιούλιος Καίσαρ)· όταν ένα πρόβλημα λύνεται γρήγορα και οριστικά

 

verbatim: ακριβώς όπως ειπώθηκε

 

via media: η μέση οδός

 

vice versa: και αντίθετα· και αντίστροφα

 

vocabula artis: τεχνικοί όροι

 

volens et potens: πρόθυμος και ικανός

vox populi, vox dei: φωνή λαού, φωνή Θεού· δηλώνει ότι πρέπει κανείς να υποτάσσεται στη θέληση των πολλών   

ΠΗΓΗ: sostoslogos.gr